Introducción do Proxecto de Recuperación Musical: Descubrindo as nosas músicas
«A saga de músicos Courtier»
Situaremos
a comezos do século XIX o inicio do noso relatorio. Hai case 200
anos, en 1818, Juan Courtier (1780-1860) obtén a plaza de primeiro
violín na capela de música da catedral compostelá, un dos
principais e máis señeiros centros relixiosos para o catolicismo, e
que non por iso pasou desapercibida ante as severas desamortizacións,
que provocaron que esta capela tamén se resentise profundamente.
.
Os
músicos vinculados ós estamentos relixiosos acostumaban posuír
unha estricta formación musical que se vía favorecida polo feito de
pertencer ós mesmos, outorgándolles, ademais, gran
reputación e prestixio ainda que, como acontece nesta gravosa
primeira metade de século, chegarán incluso a suprimirlles o
salario. Tras unha intensa loita entre estos e a basílica coa que
mantiñan o deber de exclusividade, finalmente permítiráselle a
asistencia e intervención noutros ámbitos musicais da cidade,
principalmente no teatro e na instrucción doméstica.
.
Deste
xeito, Juan Courtier, establécese en Compostela, onde contraerá
nupcias con Rosa Vázquez. Froito do matrimonio nacen sete fillos,
dos que destacaremos principalmente a José (1830-1912) e Hilario Courtier (1832-1883), aínda que defendemos que, pese a que os demáis
non desenrolaron unha vida pública tan intensa, todos eles chegaron
a adquirir sólidos coñecementos musicais.
.
José
e Hilario desenvolverán unha extenuante actividade musical que
impregnará as rúas compostelás e coruñesas. Coincide cunha etapa
de expansión da música e da cultura dende o ámbito relixioso cara
o laico, albergándose en novos ou renovados espazos. Teatros, cafés,
veladas, academias, etc., comenzan a proliferar e verse beneficiados
de figuras como os Courtier ou outras personaxes como Santiago
Tafall, Canuto Berea, Ángel Brage, José Gómez Veiga "Curros",
Enrique Lens, Manuel Valverde, etc., que axudarán a que a música se
democratice e que chegue a tódolos ámbitos sociais, ademáis de
abrir as portas de ámbalas dúas cidades a unha gran variedade de
obras, configurando un amplo e versátil repertorio.
.
Ademais
da súa presenza na catedral á fronte do papel de primeiro violín,
será crucial a súa labor nos ámbitos teatral - tanto como parte
implicada, como parte xestora e administrativa -; na educación, en
estamentos como o Círculo Recreativo de Artesáns (A Coruña), a
Escola de Música da Real Sociedade Económica de Amigos do País de
Santiago ou a nivel personal, contando entre os seus alumnos
personaxes como o famoso violinista navarro Pablo Sarasate; na
dirección en diversas agrupacións como bandas, a tuna compostelá
ou distintas agrupacións camerísticas; e un longo etcétera que
pretendemos dar a coñecer a través deste proxecto.
.
Finalmente,
como exemplo da terceira xeración Courtier, centramos as nosas
miradas na figura de Ricardo Courtier (1863-1922). De novo, un músico
nacido entre violíns e pianos e con formación musical clásica e
académica, pero inmerso e partícipe da época na que viviu. Fórmase
en A Coruña ata os 16 anos, momento no que se traslada a Barcelona,
onde entrará en contacto coa Renaixença e coas novas músicas
e modas que están a chegar dende Europa principalmente e Ultramar.
Finalizará os seus estudos musicais en Madrid e dirixirá compañías
de zarzuela por toda a península xustamente antes da súa chegada a
Pobra de Trives (Ourense), en 1888, contando apenas 25 anos de idade.
Na vila ourensá convertirase no principal músico, impulsor dun
orfeón, unha banda ou a agrupación pola que acadará o maior dos
recoñecementos: será compositor e fundador do grupo de gaitas Os
Trintas de Trives. Finalmente trasládase a Ourense en 1907, cando
asume a reorganización e dirección da Banda Municipal de Ourense,
ademáis doutros cargos e postos que desenvolve na cidade das Burgas,
sempre implicado na revitalización e activación da vida musical.
.
Entre
as súas composicións atopamos unha zarzuela galega, melodías
galegas para voz e piano, muiñeiras para piano, obras para banda e,
como non, para Os Trintas.
.
Resulta
crucial observar o decorrer compositivo da música académica relixiosa e
profana ó nacionalismo musical galego de comezos de século, previo
paso polo eslabón que representan José e Hilario nese momento
inicial de apertura. Realmente todos foron músicos de referencia, ós
que se lles profesaba unha alta estima e recoñecida autoridade, xa
non só na localidade onde desplegaban o seu maxisterio, senón a
nivel galego.
.
Mediante este proxecto pretendemos mostrar unha imaxe global, amena,
atractiva, pero sempre rigorosa e precisa sobre a súa traxectoria,
tanto biográfica como compositivamente, podendo así chegar a
disfrutar e valorar a súa música a través das audicións en
directo. En definitiva, abrir ó público esta saga de músicos
galegos, para que axude a propiciar amplitude de miras e certa
curiosidade e respecto cara a cultura e a tradición máis próximas
e totalmente descoñecidas ata o momento.
Ilustración pertencente ó libro de imaxes: Trives, una mirada al pasado; Concello de Pobra de Trives, 1997.
A muiñeira Rosariño estaba adicada
«A la Sra. Jacinta Alvarado Ibarroeta [sic.] Aldamar Marquesa de Trives»
